7. สาริปุตฺตสํยุตฺตํ

1. วิเวกชสุตฺตํ

[332] เอกํ สมยํ อายสฺมา สาริปุตฺโต สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถิํ ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เยน อนฺธวนํ เตนุปสงฺกมิ ทิวาวิหารายฯ อนฺธวนํ อชฺโฌคาเหตฺวา อญฺญตรสฺมิํ รุกฺขมูเล ทิวาวิหารํ นิสีทิฯ

อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต สายนฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต เยน เชตวนํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข อายสฺมา อานนฺโท อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘วิปฺปสนฺนานิ โข เต, อาวุโส สาริปุตฺต, อินฺทฺริยานิ; ปริสุทฺโธ มุขวณฺโณ ปริโยทาโตฯ กตเมนายสฺมา สาริปุตฺโต อชฺช วิหาเรน วิหาสี’’ติ?

‘‘อิธาหํ, อาวุโส, วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิฯ ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, น เอวํ โหติ – ‘อหํ ปฐมํ ฌานํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ ปฐมํ ฌานํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ ปฐมา ฌานา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ ‘‘ตถา หิ ปนายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ทีฆรตฺตํ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา สุสมูหตาฯ ตสฺมา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส น เอวํ โหติ – ‘อหํ ปฐมํ ฌานํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ ปฐมํ ฌานํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ ปฐมา ฌานา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ ปฐมํฯ

2. อวิตกฺกสุตฺตํ

[333] สาวตฺถินิทานํ ฯ อทฺทสา โข อายสฺมา อานนฺโท…เป.… อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ – ‘‘วิปฺปสนฺนานิ โข เต, อาวุโส สาริปุตฺต, อินฺทฺริยานิ; ปริสุทฺโธ มุขวณฺโณ ปริโยทาโตฯ กตเมนายสฺมา สาริปุตฺโต อชฺช วิหาเรน วิหาสี’’ติ?

‘‘อิธาหํ , อาวุโส, วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิฯ ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, น เอวํ โหติ – ‘อหํ ทุติยํ ฌานํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ ทุติยํ ฌานํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ ทุติยา ฌานา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ ‘‘ตถา หิ ปนายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ทีฆรตฺตํ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา สุสมูหตาฯ ตสฺมา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส น เอวํ โหติ – ‘อหํ ทุติยํ ฌานํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ ทุติยํ ฌานํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ ทุติยา ฌานา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. ปีติสุตฺตํ

[334] สาวตฺถินิทานํฯ อทฺทสา โข อายสฺมา อานนฺโท…เป.… ‘‘วิปฺปสนฺนานิ โข เต, อาวุโส สาริปุตฺต, อินฺทฺริยานิ; ปริสุทฺโธ มุขวณฺโณ ปริโยทาโตฯ กตเมนายสฺมา สาริปุตฺโต อชฺช วิหาเรน วิหาสี’’ติ?

‘‘อิธาหํ, อาวุโส, ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหาสิํ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทมิ; ยํ ตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ ‘อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารี’ติ ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิฯ ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, น เอวํ โหติ – ‘อหํ ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ ตติยํ ฌานํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ ตติยา ฌานา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ ‘‘ตถา หิ ปนายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ทีฆรตฺตํ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา สุสมูหตาฯ ตสฺมา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส น เอวํ โหติ – ‘อหํ ตติยํ ฌานํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ ตติยํ ฌานํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ ตติยา ฌานา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ ตติยํฯ

4. อุเปกฺขาสุตฺตํ

[335] สาวตฺถินิทานํ ฯ อทฺทสา โข อายสฺมา อานนฺโท…เป.… ‘‘วิปฺปสนฺนานิ โข เต, อาวุโส สาริปุตฺต, อินฺทฺริยานิ; ปริสุทฺโธ มุขวณฺโณ ปริโยทาโตฯ กตเมนายสฺมา สาริปุตฺโต อชฺช วิหาเรน วิหาสี’’ติ?

‘‘อิธาหํ, อาวุโส, สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธิํ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิฯ ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, น เอวํ โหติ – ‘อหํ จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ จตุตฺถํ ฌานํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ จตุตฺถา ฌานา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ ‘‘ตถา หิ ปนายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ทีฆรตฺตํ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา สุสมูหตาฯ ตสฺมา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส น เอวํ โหติ – ‘อหํ จตุตฺถํ ฌานํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ จตุตฺถํ ฌานํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ จตุตฺถา ฌานา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. อากาสานญฺจายตนสุตฺตํ

[336] สาวตฺถินิทานํ ฯ อทฺทสา โข อายสฺมา อานนฺโท…เป.… ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา อนนฺโต อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิ…เป.… วุฏฺฐิโตติ วา’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. วิญฺญาณญฺจายตนสุตฺตํ

[337] สาวตฺถินิทานํฯ อทฺทสา โข อายสฺมา อานนฺโท…เป.… ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อนนฺตํ วิญฺญาณนฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิ…เป.… วุฏฺฐิโตติ วา’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. อากิญฺจญฺญายตนสุตฺตํ

[338] สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต…เป.… ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม, นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิ…เป.… วุฏฺฐิโตติ วา’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. เนวสญฺญานาสญฺญายตนสุตฺตํ

[339] สาวตฺถินิทานํ ฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต…เป.… ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, อากิญฺจญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิ…เป.… วุฏฺฐิโตติ วา’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. นิโรธสมาปตฺติสุตฺตํ

[340] สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต…เป.… ฯ ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรามิฯ ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, น เอวํ โหติ – ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ ‘‘ตถา หิ ปนายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ทีฆรตฺตํ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา สุสมูหตาฯ ตสฺมา อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส น เอวํ โหติ – ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปชฺชามี’ติ วา ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺโน’ติ วา ‘อหํ สญฺญาเวทยิตนิโรธา วุฏฺฐิโต’ติ วา’’ติฯ นวมํฯ

10. สูจิมุขีสุตฺตํ

[341] เอกํ สมยํ อายสฺมา สาริปุตฺโต ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ อถ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคเห ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ ราชคเห สปทานํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ตํ ปิณฺฑปาตํ อญฺญตรํ กุฏฺฏมูลํ [กุฑฺฑมูลํ (สี. สฺยา. กํ.), กุฑฺฑํ (ปี.)] นิสฺสาย ปริภุญฺชติฯ อถ โข สูจิมุขี ปริพฺพาชิกา เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ –

‘‘กิํ นุ โข, สมณ, อโธมุโข ภุญฺชสี’’ติ? ‘‘น ขฺวาหํ, ภคินิ, อโธมุโข ภุญฺชามี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, สมณ, อุพฺภมุโข [อุทฺธํมุโข (สี. อฏฺฐ.)] ภุญฺชสี’’ติ? ‘‘น ขฺวาหํ, ภคินิ, อุพฺภมุโข ภุญฺชามี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, สมณ, ทิสามุโข ภุญฺชสี’’ติ? ‘‘น ขฺวาหํ, ภคินิ, ทิสามุโข ภุญฺชามี’’ติฯ ‘‘เตน หิ, สมณ, วิทิสามุโข ภุญฺชสี’’ติ? ‘‘น ขฺวาหํ, ภคินิ, วิทิสามุโข ภุญฺชามี’’ติฯ

‘‘‘กิํ นุ, สมณ, อโธมุโข ภุญฺชสี’ติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘น ขฺวาหํ, ภคินิ, อโธมุโข ภุญฺชามี’ติ วเทสิฯ ‘เตน หิ, สมณ, อุพฺภมุโข ภุญฺชสี’ติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘น ขฺวาหํ, ภคินิ, อุพฺภมุโข ภุญฺชามี’ติ วเทสิฯ ‘เตน หิ, สมณ, ทิสามุโข ภุญฺชสี’ติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘น ขฺวาหํ, ภคินิ, ทิสามุโข ภุญฺชามี’ติ วเทสิฯ ‘เตน หิ, สมณ, วิทิสามุโข ภุญฺชสี’ติ อิติ ปุฏฺโฐ สมาโน ‘น ขฺวาหํ, ภคินิ, วิทิสามุโข ภุญฺชามี’ติ วเทสิ’’ฯ

‘‘กถญฺจรหิ , สมณ, ภุญฺชสี’’ติ? ‘‘เย หิ เกจิ, ภคินิ, สมณพฺราหฺมณา [สมณา วา พฺราหฺมณา วา (สี.) นิคมนวากฺเย ปน สพฺพตฺถาปิ สมาโสเยว ทิสฺสติ] วตฺถุวิชฺชาติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ [ชีวิตํ (ก.)] กปฺเปนฺติ, อิเม วุจฺจนฺติ, ภคินิ, สมณพฺราหฺมณา ‘อโธมุขา ภุญฺชนฺตี’ติฯ เย หิ เกจิ, ภคินิ, สมณพฺราหฺมณา นกฺขตฺตวิชฺชาติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปนฺติ, อิเม วุจฺจนฺติ, ภคินิ, สมณพฺราหฺมณา ‘อุพฺภมุขา ภุญฺชนฺตี’ติฯ เย หิ เกจิ, ภคินิ, สมณพฺราหฺมณา ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคาย [… นุโยคา (สี. สฺยา. กํ. ปี.), … นุโยเคน (?)] มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปนฺติ, อิเม วุจฺจนฺติ, ภคินิ, สมณพฺราหฺมณา ‘ทิสามุขา ภุญฺชนฺตี’ติฯ เย หิ เกจิ, ภคินิ, สมณพฺราหฺมณา องฺควิชฺชาติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปนฺติ, อิเม วุจฺจนฺติ, ภคินิ, สมณพฺราหฺมณา ‘วิทิสามุขา ภุญฺชนฺตี’’’ติฯ

‘‘โส ขฺวาหํ, ภคินิ, น วตฺถุวิชฺชาติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปมิ, น นกฺขตฺตวิชฺชาติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปมิ, น ทูเตยฺยปหิณคมนานุโยคาย มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปมิ, น องฺควิชฺชาติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปมิฯ ธมฺเมน ภิกฺขํ ปริเยสามิ; ธมฺเมน ภิกฺขํ ปริเยสิตฺวา ภุญฺชามี’’ติฯ

อถ โข สูจิมุขี ปริพฺพาชิกา ราชคเห รถิยาย รถิยํ, สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาโรเจสิ – ‘‘ธมฺมิกํ สมณา สกฺยปุตฺติยา อาหารํ อาหาเรนฺติ; อนวชฺชํ [อนวชฺเชน (ก.)] สมณา สกฺยปุตฺติยา อาหารํ อาหาเรนฺติฯ เทถ สมณานํ สกฺยปุตฺติยานํ ปิณฺฑ’’นฺติฯ ทสมํฯ

สาริปุตฺตสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

วิเวกชํ อวิตกฺกํ, ปีติ อุเปกฺขา จตุตฺถกํ;

อากาสญฺเจว วิญฺญาณํ, อากิญฺจํ เนวสญฺญินา;

นิโรโธ นวโม วุตฺโต, ทสมํ สูจิมุขี จาติฯ

8. นาคสํยุตฺตํ

1. สุทฺธิกสุตฺตํ

[342] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, นาคโยนิโยฯ กตมา จตสฺโส? อณฺฑชา นาคา, ชลาพุชา นาคา, สํเสทชา นาคา, โอปปาติกา นาคา – อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส นาคโยนิโย’’ติฯ ปฐมํฯ

2. ปณีตตรสุตฺตํ

[343] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, นาคโยนิโยฯ กตมา จตสฺโส? อณฺฑชา นาคา, ชลาพุชา นาคา, สํเสทชา นาคา, โอปปาติกา นาคาฯ ตตฺร , ภิกฺขเว, อณฺฑเชหิ นาเคหิ ชลาพุชา จ สํเสทชา จ โอปปาติกา จ นาคา ปณีตตราฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, อณฺฑเชหิ จ ชลาพุเชหิ จ นาเคหิ สํเสทชา จ โอปปาติกา จ นาคา ปณีตตราฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, อณฺฑเชหิ จ ชลาพุเชหิ จ สํเสทเชหิ จ นาเคหิ โอปปาติกา นาคา ปณีตตราฯ อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส นาคโยนิโย’’ติฯ ทุติยํฯ

3. อุโปสถสุตฺตํ

[344] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ อณฺฑชา นาคา อุโปสถํ อุปวสนฺติ โวสฺสฏฺฐกายา จ ภวนฺตี’’ติ?

‘‘อิธ , ภิกฺขุ, เอกจฺจานํ อณฺฑชานํ นาคานํ เอวํ โหติ – ‘มยํ โข ปุพฺเพ กาเยน ทฺวยการิโน อหุมฺห, วาจาย ทฺวยการิโน, มนสา ทฺวยการิโนฯ เต มยํ กาเยน ทฺวยการิโน, วาจาย ทฺวยการิโน, มนสา ทฺวยการิโน, กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปนฺนาฯ

สจชฺช มยํ กาเยน สุจริตํ จเรยฺยาม, วาจาย สุจริตํ จเรยฺยาม, มนสา สุจริตํ จเรยฺยาม, เอวํ มยํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺเชยฺยามฯ หนฺท, มยํ เอตรหิ กาเยน สุจริตํ จราม, วาจาย สุจริตํ จราม, มนสา สุจริตํ จรามา’ติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ อณฺฑชา นาคา อุโปสถํ อุปวสนฺติ โวสฺสฏฺฐกายา จ ภวนฺตี’’ติฯ ตติยํฯ

4. ทุติยอุโปสถสุตฺตํ

[345] สาวตฺถินิทานํ ฯ อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา…เป.… เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ ชลาพุชา นาคา อุโปสถํ อุปวสนฺติ โวสฺสฏฺฐกายา จ ภวนฺตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ…เป.… อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ ชลาพุชา นาคา อุโปสถํ อุปวสนฺติ โวสฺสฏฺฐกายา จ ภวนฺตี’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. ตติยอุโปสถสุตฺตํ

[346] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สํเสทชา นาคา อุโปสถํ อุปวสนฺติ โวสฺสฏฺฐกายา จ ภวนฺตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ…เป.… อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ สํเสทชา นาคา อุโปสถํ อุปวสนฺติ โวสฺสฏฺฐกายา จ ภวนฺตี’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. จตุตฺถอุโปสถสุตฺตํ

[347] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ โอปปาติกา นาคา อุโปสถํ อุปวสนฺติ โวสฺสฏฺฐกายา จ ภวนฺตี’’ติ?

‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺจานํ โอปปาติกานํ นาคานํ เอวํ โหติ – ‘มยํ โข ปุพฺเพ กาเยน ทฺวยการิโน อหุมฺห, วาจาย ทฺวยการิโน, มนสา ทฺวยการิโนฯ เต มยํ กาเยน ทฺวยการิโน, วาจาย ทฺวยการิโน, มนสา ทฺวยการิโน, กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปนฺนาฯ

สจชฺช มยํ กาเยน สุจริตํ จเรยฺยาม , วาจาย… มนสา สุจริตํ จเรยฺยาม, เอวํ มยํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคติํ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺเชยฺยามฯ หนฺท, มยํ เอตรหิ กาเยน สุจริตํ จราม, วาจาย… มนสา สุจริตํ จรามา’ติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺเจ โอปปาติกา นาคา อุโปสถํ อุปวสนฺติ โวสฺสฏฺฐกายา จ ภวนฺตี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. สุตสุตฺตํ

[348] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ ?

‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน ทฺวยการี โหติ, วาจาย ทฺวยการี โหติ, มนสา ทฺวยการี โหติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘อณฺฑชา นาคา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. ทุติยสุตสุตฺตํ

[349] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ชลาพุชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ?…เป.… อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ชลาพุชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติฯ อฏฺฐมํฯ

9. ตติยสุตสุตฺตํ

[350] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สํเสทชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ?…เป.… อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สํเสทชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติฯ นวมํฯ

10. จตุตฺถสุตสุตฺตํ

[351] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ?

‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน ทฺวยการี โหติ, วาจาย ทฺวยการี, มนสา ทฺวยการีฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘โอปปาติกา นาคา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ทสมํฯ

11-20. อณฺฑชทานูปการสุตฺตทสกํ

[352-361] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ?

‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน ทฺวยการี โหติ, วาจาย ทฺวยการี, มนสา ทฺวยการีฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘อณฺฑชา นาคา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส อนฺนํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ

อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ…เป.… อุปปชฺชตีติ…เป.… โส ปานํ เทติ…เป.… วตฺถํ เทติ…เป.… ยานํ เทติ…เป.… มาลํ เทติ…เป.… คนฺธํ เทติ…เป.… วิเลปนํ เทติ…เป.… เสยฺยํ เทติ…เป.… อาวสถํ เทติ…เป.… ปทีเปยฺยํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ วีสติมํฯ

21-50. ชลาพุชาทิทานูปการสุตฺตตฺติํสกํ

[362-391] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ชลาพุชานํ นาคานํ…เป.… สํเสทชานํ นาคานํ…เป.… โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ?

‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน ทฺวยการี โหติ, วาจาย ทฺวยการี, มนสา ทฺวยการีฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘โอปปาติกา นาคา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส อนฺนํ เทติ…เป.… ปานํ เทติ…เป.… ปทีเปยฺยํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ นาคานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ

(อิมินา เปยฺยาเลน ทส ทส สุตฺตนฺตา กาตพฺพาฯ เอวํ จตูสุ โยนีสุ จตฺตาลีสํ เวยฺยากรณา โหนฺติฯ ปุริเมหิ ปน ทสหิ สุตฺตนฺเตหิ สห โหนฺติ ปณฺณาสสุตฺตนฺตาติฯ)

นาคสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สุทฺธิกํ ปณีตตรํ, จตุโร จ อุโปสถา;

ตสฺส สุตํ จตุโร จ, ทานูปการา จ ตาลีสํ;

ปณฺณาส ปิณฺฑโต สุตฺตา, นาคมฺหิ สุปฺปกาสิตาติฯ

9. สุปณฺณสํยุตฺตํ

1. สุทฺธิกสุตฺตํ

[392] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สุปณฺณโยนิโยฯ กตมา จตสฺโส? อณฺฑชา สุปณฺณา, ชลาพุชา สุปณฺณา, สํเสทชา สุปณฺณา, โอปปาติกา สุปณฺณา – อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส สุปณฺณโยนิโย’’ติฯ ปฐมํฯ

2. หรนฺติสุตฺตํ

[393] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สุปณฺณโยนิโยฯ กตมา จตสฺโส? อณฺฑชา…เป.… อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส สุปณฺณโยนิโยฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, อณฺฑชา สุปณฺณา อณฺฑเชว นาเค หรนฺติ, น ชลาพุเช, น สํเสทเช, น โอปปาติเกฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ชลาพุชา สุปณฺณา อณฺฑเช จ ชลาพุเช จ นาเค หรนฺติ, น สํเสทเช, น โอปปาติเกฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, สํเสทชา สุปณฺณา อณฺฑเช จ ชลาพุเช จ สํเสทเช จ นาเค หรนฺติ, น โอปปาติเกฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, โอปปาติกา สุปณฺณา อณฺฑเช จ ชลาพุเช จ สํเสทเช จ โอปปาติเก จ นาเค หรนฺติฯ อิมา โข, ภิกฺขเว, จตสฺโส สุปณฺณโยนิโย’’ติฯ ทุติยํฯ

3. ทฺวยการีสุตฺตํ

[394] สาวตฺถินิทานํฯ อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน ทฺวยการี โหติ, วาจาย ทฺวยการี, มนสา ทฺวยการีฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘อณฺฑชา สุปณฺณา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย , เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ตติยํฯ

4-6. ทุติยาทิทฺวยการีสุตฺตตฺติกํ

[395-397] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ชลาพุชานํ สุปณฺณานํ…เป.… สํเสทชานํ สุปณฺณานํ…เป.… โอปปาติกานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน ทฺวยการี โหติ, วาจาย ทฺวยการี, มนสา ทฺวยการีฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘โอปปาติกา สุปณฺณา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7-16. อณฺฑชทานูปการสุตฺตทสกํ

[398-407] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน ทฺวยการี โหติ, วาจาย ทฺวยการี, มนสา ทฺวยการีฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘อณฺฑชา สุปณฺณา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส อนฺนํ เทติ…เป.… ปานํ เทติ… วตฺถํ เทติ… ยานํ เทติ… มาลํ เทติ… คนฺธํ เทติ… วิเลปนํ เทติ… เสยฺยํ เทติ… อาวสถํ เทติ… ปทีเปยฺยํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อณฺฑชานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ โสฬสมํฯ

17-46. ชลาพุชาทิทานูปการสุตฺตติํสกํ

[408-437] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา ชลาพุชานํ สุปณฺณานํ…เป.… สํเสทชานํ สุปณฺณานํ…เป.… โอปปาติกานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน ทฺวยการี โหติ, วาจาย ทฺวยการี, มนสา ทฺวยการีฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘โอปปาติกา สุปณฺณา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส อนฺนํ เทติ…เป.… ปานํ เทติ…เป.… ปทีเปยฺยํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา โอปปาติกานํ สุปณฺณานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ฉจตฺตาลีสมํฯ

(เอวํ ปิณฺฑเกน ฉจตฺตาลีสํ สุตฺตนฺตา โหนฺติฯ)

สุปณฺณสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สุทฺธิกํ หรนฺติ เจว, ทฺวยการี จ จตุโร;

ทานูปการา ตาลีสํ, สุปณฺเณ สุปฺปกาสิตาติฯ

10. คนฺธพฺพกายสํยุตฺตํ

1. สุทฺธิกสุตฺตํ

[438] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม …เป.… ภควา เอตทโวจ – ‘‘คนฺธพฺพกายิเก โว, ภิกฺขเว, เทเว เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถฯ กตมา จ, ภิกฺขเว, คนฺธพฺพกายิกา เทวา? สนฺติ, ภิกฺขเว, มูลคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, สารคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, เผคฺคุคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, ตจคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, ปปฏิกคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, ปตฺตคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, ปุปฺผคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, ผลคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, รสคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ สนฺติ, ภิกฺขเว, คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถา เทวาฯ อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, คนฺธพฺพกายิกา เทวา’’ติฯ ปฐมํฯ

2. สุจริตสุตฺตํ

[439] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธพฺพกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘คนฺธพฺพกายิกา เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธพฺพกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธพฺพกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ , เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธพฺพกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ทุติยํฯ

3. มูลคนฺธทาตาสุตฺตํ

[440] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มูลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘มูลคนฺเธ อธิวตฺถา เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มูลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส ทาตา โหติ มูลคนฺธานํฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มูลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ…เป.… เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มูลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ตติยํฯ

4-12. สารคนฺธาทิทาตาสุตฺตนวกํ

[441-449] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สารคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ…เป.… เผคฺคุคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ตจคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ปปฏิกคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ปตฺตคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ปุปฺผคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ผลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… รสคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘สารคนฺเธ อธิวตฺถา เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สารคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ…เป.… เผคฺคุคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ตจคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ปปฏิกคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ปตฺตคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ปุปฺผคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ผลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… รสคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส ทาตา โหติ สารคนฺธานํ…เป.… โส ทาตา โหติ เผคฺคุคนฺธานํ… โส ทาตา โหติ ตจคนฺธานํ… โส ทาตา โหติ ปปฏิกคนฺธานํ… โส ทาตา โหติ ปตฺตคนฺธานํ… โส ทาตา โหติ ปุปฺผคนฺธานํ… โส ทาตา โหติ ผลคนฺธานํ… โส ทาตา โหติ รสคนฺธานํ… โส ทาตา โหติ คนฺธคนฺธานํฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ทฺวาทสมํฯ

13-22. มูลคนฺธทานูปการสุตฺตทสกํ

[450-459] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มูลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘มูลคนฺเธ อธิวตฺถา เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มูลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส อนฺนํ เทติ…เป.… ปานํ เทติ… วตฺถํ เทติ… ยานํ เทติ… มาลํ เทติ… คนฺธํ เทติ… วิเลปนํ เทติ… เสยฺยํ เทติ… อาวสถํ เทติ… ปทีเปยฺยํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มูลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา มูลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ พาวีสติมํฯ

23-112. สารคนฺธาทิทานูปการสุตฺตนวุติกํ

[460-549] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สารคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ…เป.… เผคฺคุคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ตจคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ … ปปฏิกคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ปตฺตคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ปุปฺผคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… ผลคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… รสคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ… คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถา เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส อนฺนํ เทติ…เป.… ปานํ เทติ… วตฺถํ เทติ… ยานํ เทติ… มาลํ เทติ… คนฺธํ เทติ… วิเลปนํ เทติ… เสยฺยํ เทติ… อาวสถํ เทติ… ปทีเปยฺยํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา คนฺธคนฺเธ อธิวตฺถานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ทฺวาทสสติมํฯ

(เอวํ ปิณฺฑเกน เอกสตญฺจ ทฺวาทส จ สุตฺตนฺตา โหนฺติฯ)

คนฺธพฺพกายสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สุทฺธิกญฺจ สุจริตํ, ทาตา หิ อปเร ทส;

ทานูปการา สตธา, คนฺธพฺเพ สุปฺปกาสิตาติฯ

11. วลาหกสํยุตฺตํ

1. สุทฺธิกสุตฺตํ

[550] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘วลาหกกายิเก โว, ภิกฺขเว, เทเว เทเสสฺสามิฯ ตํ สุณาถฯ กตเม จ, ภิกฺขเว, วลาหกกายิกา เทวา? สนฺติ, ภิกฺขเว, สีตวลาหกา เทวา; สนฺติ อุณฺหวลาหกา เทวา; สนฺติ อพฺภวลาหกา เทวา; สนฺติ วาตวลาหกา เทวา; สนฺติ วสฺสวลาหกา เทวา – อิเม วุจฺจนฺติ, ภิกฺขเว, ‘วลาหกกายิกา เทวา’’’ติฯ ปฐมํฯ

2. สุจริตสุตฺตํ

[551] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วลาหกกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘วลาหกกายิกา เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วลาหกกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วลาหกกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วลาหกกายิกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ทุติยํฯ

3-12. สีตวลาหกทานูปการสุตฺตทสกํ

[552-561] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สีตวลาหกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘สีตวลาหกา เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สีตวลาหกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส อนฺนํ เทติ…เป.… ปทีเปยฺยํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สีตวลาหกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สีตวลาหกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ทฺวาทสมํฯ

13-52. อุณฺหวลาหกทานูปการสุตฺตจาลีสกํ

[562-601] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อุณฺหวลาหกานํ เทวานํ…เป.… อพฺภวลาหกานํ เทวานํ…เป.… วาตวลาหกานํ เทวานํ…เป.… วสฺสวลาหกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติ? ‘‘อิธ, ภิกฺขุ, เอกจฺโจ กาเยน สุจริตํ จรติ, วาจาย สุจริตํ จรติ, มนสา สุจริตํ จรติฯ ตสฺส สุตํ โหติ – ‘วสฺสวลาหกา เทวา ทีฆายุกา วณฺณวนฺโต สุขพหุลา’ติฯ ตสฺส เอวํ โหติ – ‘อโห วตาหํ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วสฺสวลาหกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺเชยฺย’นฺติฯ โส อนฺนํ เทติ…เป.… ปทีเปยฺยํ เทติฯ โส กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วสฺสวลาหกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยน มิเธกจฺโจ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา วสฺสวลาหกานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชตี’’ติฯ ทฺเวปญฺญาสมํฯ

53. สีตวลาหกสุตฺตํ

[602] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยเนกทา สีตํ โหตี’’ติ? ‘‘สนฺติ, ภิกฺขุ, สีตวลาหกา นาม เทวาฯ เตสํ ยทา เอวํ โหติ – ‘ยํนูน มยํ สกาย รติยา วเสยฺยามา’ติ [รเมยฺยามาติ (สี. สฺยา. กํ. ปี.) เอวมุปริปิ], เตสํ ตํ เจโตปณิธิมนฺวาย สีตํ โหติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยเนกทา สีตํ โหตี’’ติฯ เตปญฺญาสมํฯ

54. อุณฺหวลาหกสุตฺตํ

[603] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยเนกทา อุณฺหํ โหตี’’ติ? ‘‘สนฺติ, ภิกฺขุ, อุณฺหวลาหกา นาม เทวาฯ เตสํ ยทา เอวํ โหติ – ‘ยํนูน มยํ สกาย รติยา วเสยฺยามา’ติ, เตสํ ตํ เจโตปณิธิมนฺวาย อุณฺหํ โหติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยเนกทา อุณฺหํ โหตี’’ติฯ จตุปญฺญาสมํฯ

55. อพฺภวลาหกสุตฺตํ

[604] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยเนกทา อพฺภํ โหตี’’ติ? ‘‘สนฺติ, ภิกฺขุ, อพฺภวลาหกา นาม เทวาฯ เตสํ ยทา เอวํ โหติ – ‘ยํนูน มยํ สกาย รติยา วเสยฺยามา’ติ, เตสํ ตํ เจโตปณิธิมนฺวาย อพฺภํ โหติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยเนกทา อพฺภํ โหตี’’ติฯ ปญฺจปญฺญาสมํฯ

56. วาตวลาหกสุตฺตํ

[605] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยเนกทา วาโต โหตี’’ติ? ‘‘สนฺติ, ภิกฺขุ, วาตวลาหกา นาม เทวาฯ เตสํ ยทา เอวํ โหติ – ‘ยํนูน มยํ สกาย รติยา วเสยฺยามา’ติ, เตสํ ตํ เจโตปณิธิมนฺวาย วาโต โหติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยเนกทา วาโต โหตี’’ติฯ ฉปฺปญฺญาสมํฯ

57. วสฺสวลาหกสุตฺตํ

[606] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, ภนฺเต, เหตุ, โก ปจฺจโย, เยเนกทา เทโว วสฺสตี’’ติ? ‘‘สนฺติ, ภิกฺขุ, วสฺสวลาหกา นาม เทวาฯ เตสํ ยทา เอวํ โหติ – ‘ยํนูน มยํ สกาย รติยา วเสยฺยามา’ติ, เตสํ ตํ เจโตปณิธิมนฺวาย เทโว วสฺสติฯ อยํ โข, ภิกฺขุ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, เยเนกทา เทโว วสฺสตี’’ติฯ สตฺตปญฺญาสมํฯ

สตฺตปญฺญาสสุตฺตนฺตํ นิฏฺฐิตํฯ

วลาหกสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

สุทฺธิกํ สุจริตญฺจ ทานูปการปญฺญาสํ;

สีตํ อุณฺหญฺจ อพฺภญฺจ วาตวสฺสวลาหกาติฯ

12. วจฺฉโคตฺตสํยุตฺตํ

1. รูปอญฺญาณสุตฺตํ

[607] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย, ยานิมานิ [เยนิมานิ (?)] อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา, อนฺตวา โลโกติ วา, อนนฺตวา โลโกติ วา, ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ วา, โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติ? ‘‘รูเป โข, วจฺฉ, อญฺญาณา, รูปสมุทเย อญฺญาณา, รูปนิโรเธ อญฺญาณา, รูปนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อญฺญาณา; เอวมิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติฯ อยํ โข, วจฺฉ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, ยานิมานิ [เยน (สี.), เยนิมานิ (?)] อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติฯ ปฐมํฯ

2. เวทนาอญฺญาณสุตฺตํ

[608] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติ? ‘‘เวทนาย โข, วจฺฉ, อญฺญาณา, เวทนาสมุทเย อญฺญาณา, เวทนานิโรเธ อญฺญาณา, เวทนานิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อญฺญาณา; เอวมิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติฯ อยํ โข, วจฺฉ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. สญฺญาอญฺญาณสุตฺตํ

[609] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติ? ‘‘สญฺญาย โข, วจฺฉ, อญฺญาณา, สญฺญาสมุทเย อญฺญาณา, สญฺญานิโรเธ อญฺญาณา, สญฺญานิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อญฺญาณา; เอวมิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติฯ อยํ โข, วจฺฉ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติฯ ตติยํฯ

4. สงฺขารอญฺญาณสุตฺตํ

[610] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติ? ‘‘สงฺขาเรสุ โข, วจฺฉ, อญฺญาณา, สงฺขารสมุทเย อญฺญาณา, สงฺขารนิโรเธ อญฺญาณา, สงฺขารนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อญฺญาณา; เอวมิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติฯ อยํ โข, วจฺฉ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. วิญฺญาณอญฺญาณสุตฺตํ

[611] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา …เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติ? ‘‘วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อญฺญาณา, วิญฺญาณสมุทเย อญฺญาณา, วิญฺญาณนิโรเธ อญฺญาณา, วิญฺญาณนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อญฺญาณา; เอวมิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติฯ อยํ โข, วจฺฉ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6-10. รูปอทสฺสนาทิสุตฺตปญฺจกํ

[612-616] สาวตฺถินิทานํฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติ? รูเป โข, วจฺฉ, อทสฺสนา…เป.… รูปนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อทสฺสนา…เป.… เวทนาย … สญฺญาย … สงฺขาเรสุ โข, วจฺฉ, อทสฺสนา…เป.… วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อทสฺสนา…เป.… วิญฺญาณนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อทสฺสนา…เป.…ฯ ทสมํฯ

11-15. รูปอนภิสมยาทิสุตฺตปญฺจกํ

[617-621] สาวตฺถินิทานํ ฯ รูเป โข, วจฺฉ, อนภิสมยา…เป.… รูปนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อนภิสมยา…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํฯ เวทนาย โข, วจฺฉ, อนภิสมยา…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํ ฯ สญฺญาย โข, วจฺฉ, อนภิสมยา…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํฯ สงฺขาเรสุ โข, วจฺฉ, อนภิสมยา…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํฯ วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อนภิสมยา…เป.…ฯ ปนฺนรสมํฯ

16-20. รูปอนนุโพธาทิสุตฺตปญฺจกํ

[622-626] สาวตฺถินิทานํ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย…เป.… รูเป โข, วจฺฉ, อนนุโพธา…เป.… รูปนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อนนุโพธา…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํฯ เวทนาย โข, วจฺฉ…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํฯ สญฺญาย โข, วจฺฉ…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํฯ สงฺขาเรสุ โข, วจฺฉ…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํฯ วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ อนนุโพธา…เป.… วิญฺญาณนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อนนุโพธาฯ วีสติมํฯ

21-25. รูปอปฺปฏิเวธาทิสุตฺตปญฺจกํ

[627-631] สาวตฺถินิทานํฯ โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย…เป.… ฯ รูเป โข, วจฺฉ, อปฺปฏิเวธา…เป.… วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อปฺปฏิเวธา…เป.…ฯ ปญฺจวีสติมํฯ

26-30. รูปอสลฺลกฺขณาทิสุตฺตปญฺจกํ

[632-636] สาวตฺถินิทานํฯ รูเป โข, วจฺฉ, อสลฺลกฺขณา…เป.… วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อสลฺลกฺขณา…เป.…ฯ ติํสติมํฯ

31-35. รูปอนุปลกฺขณาทิสุตฺตปญฺจกํ

[637-641] สาวตฺถินิทานํ ฯ รูเป โข, วจฺฉ, อนุปลกฺขณา…เป.… วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อนุปลกฺขณา…เป.…ฯ ปญฺจติํสติมํฯ

36-40. รูปอปฺปจฺจุปลกฺขณาทิสุตฺตปญฺจกํ

[642-646] สาวตฺถินิทานํ ฯ รูเป โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจุปลกฺขณา…เป.… วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจุปลกฺขณา…เป.…ฯ จตฺตาลีสมํฯ

41-45. รูปอสมเปกฺขณาทิสุตฺตปญฺจกํ

[647-651] สาวตฺถินิทานํฯ รูเป โข, วจฺฉ, อสมเปกฺขณา…เป.… วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อสมเปกฺขณา…เป.…ฯ ปญฺจจตฺตาลีสมํฯ

46-50. รูปอปฺปจฺจุเปกฺขณาทิสุตฺตปญฺจกํ

[652-656] สาวตฺถินิทานํ ฯ รูเป โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจุเปกฺขณา…เป.… วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจุเปกฺขณา…เป.…ฯ ปญฺญาสมํฯ

51-54. รูปอปฺปจฺจกฺขกมฺมาทิสุตฺตจตุกฺกํ

[657-660] สาวตฺถินิทานํฯ อถ โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธิํ สมฺโมทิฯ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข วจฺฉโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, โภ โคตม, เหตุ, โก ปจฺจโย, ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติ? รูเป โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจกฺขกมฺมา, รูปสมุทเย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา , รูปนิโรเธ อปฺปจฺจกฺขกมฺมา, รูปนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํ ฯ เวทนาย โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.… เวทนานิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํฯ สญฺญาย โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.… สญฺญานิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.…ฯ

สาวตฺถินิทานํ ฯ สงฺขาเรสุ โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.… สงฺขารนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา…เป.…ฯ จตุปญฺญาสมํฯ

55. วิญฺญาณอปฺปจฺจกฺขกมฺมสุตฺตํ

[661] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘วิญฺญาเณ โข, วจฺฉ, อปฺปจฺจกฺขกมฺมา, วิญฺญาณสมุทเย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา, วิญฺญาณนิโรเธ อปฺปจฺจกฺขกมฺมา, วิญฺญาณนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย อปฺปจฺจกฺขกมฺมา; เอวมิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา…เป.… เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติฯ อยํ โข, วจฺฉ, เหตุ, อยํ ปจฺจโย , ยานิมานิ อเนกวิหิตานิ ทิฏฺฐิคตานิ โลเก อุปฺปชฺชนฺติ – สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา, อนฺตวา โลโกติ วา, อนนฺตวา โลโกติ วา, ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ วา, โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติฯ ปญฺจปญฺญาสมํฯ

วจฺฉโคตฺตสํยุตฺตํ สมตฺตํฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อญฺญาณา อทสฺสนา เจว, อนภิสมยา อนนุโพธา;

อปฺปฏิเวธา อสลฺลกฺขณา, อนุปลกฺขเณน อปฺปจฺจุปลกฺขณา;

อสมเปกฺขณา อปฺปจฺจุเปกฺขณา, อปฺปจฺจกฺขกมฺมนฺติฯ

13. ฌานสํยุตฺตํ

1. สมาธิมูลกสมาปตฺติสุตฺตํ

[662] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข [ปาโมกฺโข (สฺยา. กํ.) เอวมุปริปิ] จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ, ขีรมฺหา ทธิ, ทธิมฺหา นวนีตํ, นวนีตมฺหา สปฺปิ, สปฺปิมฺหา สปฺปิมณฺโฑ ตตฺร อคฺคมกฺขายติ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จา’’ติฯ ปฐมํฯ

2. สมาธิมูลกฐิติสุตฺตํ

[663] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ , สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ, ขีรมฺหา ทธิ, ทธิมฺหา นวนีตํ, นวนีตมฺหา สปฺปิ, สปฺปิมฺหา สปฺปิมณฺโฑ ตตฺร อคฺคมกฺขายติ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จา’’ติฯ ทุติยํฯ

3. สมาธิมูลกวุฏฺฐานสุตฺตํ

[664] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ ตติยํฯ

4. สมาธิมูลกกลฺลิตสุตฺตํ

[665] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ จตุตฺถํฯ

5. สมาธิมูลกอารมฺมณสุตฺตํ

[666] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ ปญฺจมํฯ

6. สมาธิมูลกโคจรสุตฺตํ

[667] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. สมาธิมูลกอภินีหารสุตฺตํ

[668] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโล ฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ สตฺตมํฯ

8. สมาธิมูลกสกฺกจฺจการีสุตฺตํ

[669] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการี โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการี จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการี จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. สมาธิมูลกสาตจฺจการีสุตฺตํ

[670] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการี โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการี จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการี จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ นวมํฯ

10. สมาธิมูลกสปฺปายการีสุตฺตํ

[671] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สปฺปายการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สปฺปายการี โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ สปฺปายการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สปฺปายการี จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาธิกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ สปฺปายการี จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ ทสมํฯ (สมาธิมูลกํฯ)

11. สมาปตฺติมูลกฐิติสุตฺตํ

[672] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ…เป.… ปวโร จา’’ติฯ เอกาทสมํฯ

12. สมาปตฺติมูลกวุฏฺฐานสุตฺตํ

[673] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี …เป.… ปวโร จา’’ติฯ ทฺวาทสมํฯ

13. สมาปตฺติมูลกกลฺลิตสุตฺตํ

[674] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล จฯ ตตฺร…เป.… ปวโร จา’’ติฯ เตรสมํฯ

14. สมาปตฺติมูลกอารมฺมณสุตฺตํ

[675] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล จฯ ตตฺร…เป.… ปวโร จา’’ติฯ จุทฺทสมํฯ

15. สมาปตฺติมูลกโคจรสุตฺตํ

[676] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล จฯ ตตฺร…เป.… ปวโร จา’’ติฯ ปนฺนรสมํฯ

16. สมาปตฺติมูลกอภินีหารสุตฺตํ

[677] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ อภินีหารกุสโล จฯ ตตฺร…เป.… ปวโร จา’’ติฯ โสฬสมํฯ

17. สมาปตฺติมูลกสกฺกจฺจสุตฺตํ

[678] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการี โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สกฺกจฺจการี จฯ ตตฺร…เป.… ปวโร จา’’ติฯ สตฺตรสมํฯ

18. สมาปตฺติมูลกสาตจฺจสุตฺตํ

[679] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการี โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สาตจฺจการี จฯ ตตฺร…เป.… ปวโร จา’’ติฯ อฏฺฐารสมํฯ

19. สมาปตฺติมูลกสปฺปายการีสุตฺตํ

[680] สาวตฺถินิทานํ ฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ สปฺปายการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สปฺปายการี โหติ, น สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ สปฺปายการีฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ สปฺปายการี จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ สปฺปายการี จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จฯ เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ควา ขีรํ, ขีรมฺหา ทธิ, ทธิมฺหา นวนีตํ, นวนีตมฺหา สปฺปิ, สปฺปิมฺหา สปฺปิมณฺโฑ ตตฺร อคฺคมกฺขายติ; เอวเมว โข, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี สมาธิสฺมิํ สมาปตฺติกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ สปฺปายการี จ อยํ อิเมสํ จตุนฺนํ ฌายีนํ อคฺโค จ เสฏฺโฐ จ โมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จา’’ติฯ เอกูนวีสติมํฯ (สมาปตฺติมูลกํฯ)

20-27. ฐิติมูลกวุฏฺฐานสุตฺตาทิอฏฺฐกํ

[681-688] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว , เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี เนว สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโลฯ อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ ฐิติกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี…เป.… อุตฺตโม จ ปวโร จา’’ติฯ วีสติมํฯ (ปุริมมูลกานิ วิย ยาว สตฺตวีสติมา ฐิติมูลกสปฺปายการีสุตฺตา อฏฺฐ สุตฺตานิ ปูเรตพฺพานิฯ ฐิติมูลกํ ฯ)

28-34. วุฏฺฐานมูลกกลฺลิตสุตฺตาทิสตฺตกํ

[689-695] สาวตฺถินิทานํฯ ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ฌายีฯ กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ฌายี สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล… สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล… เนว สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล… สมาธิสฺมิํ วุฏฺฐานกุสโล จ โหติ สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี…เป.… อุตฺตโม จ ปวโร จา’’ติฯ อฏฺฐวีสติมํฯ (ปุริมมูลกานิ วิย ยาว จตุตฺติํสติมา วุฏฺฐานมูลกสปฺปายการีสุตฺตา สตฺต สุตฺตานิ ปูเรตพฺพานิฯ วุฏฺฐานมูลกํฯ)

35-40. กลฺลิตมูลกอารมฺมณสุตฺตาทิฉกฺกํ

[696-701] สาวตฺถินิทานํ … ‘‘สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล… สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล… เนว สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล… สมาธิสฺมิํ กลฺลิตกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี…เป.… อุตฺตโม จ ปวโร จา’’ติฯ ปญฺจติํสติมํฯ (ปุริมมูลกานิ วิย ยาว จตฺตาลีสมา กลฺลิตมูลกสปฺปายการีสุตฺตา ฉ สุตฺตานิ ปูเรตพฺพานิฯ กลฺลิตมูลกํฯ)

41-45. อารมฺมณมูลกโคจรสุตฺตาทิปญฺจกํ

[702-706] สาวตฺถินิทานํ … ‘‘สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล… สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล โหติ, น สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล… เนว สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล โหติ, น จ สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล… สมาธิสฺมิํ อารมฺมณกุสโล จ โหติ, สมาธิสฺมิํ โคจรกุสโล จฯ ตตฺร, ภิกฺขเว, ยฺวายํ ฌายี…เป.… อุตฺตโม จ ปวโร จา’’ติฯ เอกจตฺตาลีสมํฯ (ปุริมมูลกานิ วิย ยาว ปญฺจจตฺตาลีสมา อารมฺมณมูลกสปฺปายการีสุตฺตา ปญฺจ สุตฺตานิ ปูเรตพฺพานิฯ อารมฺมณมูลกํ ฯ)